มันก็เชื่อได้ยากอยู่ดี พวกคนในตำนานมักจะมีชีวิตขึ้นมาได้จริง ๆ ก็เพราะพวกนักเขียนในชั้นหลัง ๆ นี่แหละ เอาอย่างที่ใกล้ตัวเราอย่างพระเจ้าอู่ทองคนไทยไม่น้อยก็เชื่อว่ามีตัวตนจริง

พวกตัวละครเอกในหลาย ๆ ศาสนาส่วนใหญ่มักจะมีอัตชีวประวัติแบบละเอียดยิบแบบเอาไปทำเป็นซีรีย์ได้เลยเพราะมีบทพูดให้พร้อม การที่ประวัติมันต้องมีที่มาที่ไปอย่างละเอียดขนาดนี้ก็แสดงว่าคนเขียนต้องการให้ความสำคัญกับตัวละครเอกในเรื่องเพราะถ้าประวัติตัวเอกครุมเครือเนื้อเรื่องมันก็จะไม่น่าเชื่อถือ

ส่วนเรื่องการเผยแผ่ศาสนาจริง ๆ มันไม่ได้ยากเย็นอะไรมันมีแพทเทิร์นอยู่ไม่กี่อย่างคือใช้สงครามกับใช้ชนชั้นปกครอง อย่างคริสต์ก็ขึ้นมาเป็นกระแสหลักในโรมันได้ก็เพราะชนชั้นปกครองเขาหยิบไปใช้ประโยชน์ อิสลามนี่ก็ชัดเจนดาบแห่งอิสลามไปถึงไหนที่นั่นต้องยอมสยบ

พุทธมาเจริญงอกงามในเอเชียตะวันออกได้ก็เพราะชนชั้นปกครองเขาซื้อแนวคิด อย่างในจีนสมัยถังเจ้าเก่านับถือขงจื้อ เต๋า พอบูเช็คเทียนที่เป็นผู้หญิงขึ้นมามีอำนาจศาสนาเดิมมันห้ามเจ๊แกก็สนับสนุนให้้พุทธขึ้นมาเป็นศาสนาหลักเพราะพุทธไม่ได้ห้ามผู้หญิงมีอำนาจ หรือเอาแบบใกล้ ๆ ตัวเราแบบอาณาจักรพระนคร กษัตริย์คนเก่าบางคนเป็นศาสนาพราหมณ์พอคนใหม่ที่แย่งชิงอำนาจขึ้นมาได้ก็จะเปลียนนิกายหรือไม่ก็เป็นพุทธไปเลย

ในความเป็นจริงศาสนากับการเมืองมันไปด้วยกันมันไม่ใช่อะไรที่บริสุทธิ์แบบศาสนาในเชิงคอนเซ็ป  

โดยส่วนตัวแล้วผมไม่เชื่อว่าพุทธเจ้ามีจริง พุทธเจ้าน่าจะถูกคนในยุคหลังสร้างขึ้นมาเพื่อผลประโยชน์ในอะไรหลาย ๆ อย่าง ในยุคสมัยที่มีงานเขียนแล้ว  

พระพุทธเจ้ามีจริงหรือไม่
ผมไม่ได้ใส่ใจเลย

แต่สิ่งที่จริงคือคำสอน