บ้านว่าง รกร้าง ไม่มีคนอยู่อาศัย เป็นปัญหาที่ญี่ปุ่นเจอมาสักพักแล้ว จากวิกฤตประชากร อัตราการเกิดน้อยลง แต่ผู้สูงวัยเพิ่มขึ้น ผู้คนในชนบทโยกย้ายไปอยู่ในเมือง นอกจากนี้ยังต้องจ่ายภาษีเกี่ยวกับบ้านและที่ดินในอัตราที่สูงด้วย

สาเหตุเหล่านี้ ยิ่งทำให้เกิดบ้านว่างในประเทศญี่ปุ่นเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ TODAY Bizview สรุปวิกฤตนี้ พร้อมพาย้อนดูว่า ประเทศไทย จะเจอกับสถานการณ์บ้านว่าง เช่นเดียวกันหรือไม่?

[จากวิกฤตประชากร สู่ปัญหาบ้านว่างในประเทศญี่ปุ่น]
บ้านร้างญี่ปุ่นมักเจอในต่างจังหวัด ซึ่งจำนวนค่อยๆ เพิ่มมากขึ้น จนถึงระดับที่น่าจะเป็นห่วง ในปี 2018 ญี่ปุ่นมีจำนวนบ้านว่างทั้งสิ้น 8.5 ล้านหลัง หรือราว 14% ของจำนวนบ้านทั้งหมดในประเทศ

สถาบันวิจัยโนมูระ คาดการณ์ว่าบ้านร้างในญี่ปุ่น อาจพุ่งเกิน 30% หรือราว 22 ล้านหลัง ภายในปี 2576 ไม่แน่ว่าในอนาคต จำนวนบ้านร้างอาจมากเกินกว่าจำนวนครัวเรือนทั้งหมดในประเทศญี่ปุ่น ก็เป็นไปได้

ปัญหาสำคัญ เกิดจากโครงสร้างประชากรญี่ปุ่นลดลงมานานหลายสิบปี ความต้องการที่อยู่อาศัยจึงลดลงตามไปด้วย โดยประชากรญี่ปุ่นมีอัตราการเกิดน้อย แต่ผู้สูงอายุกลับเพิ่มมากขึ้นเรื่อยๆ

[ภาษีแพง ขายต่อยาก อีกหนึ่งสาเหตุ บ้านถูกทิ้งร้าง]

ผู้สูงอายุที่เสียชีวิตไปบางคนไม่ได้ระบุชื่อผู้รับมรดก หรือบางครั้งบรรดาลูกหลานก็โยกย้ายไปอยู่ที่อื่น บ้านจึงถูกทิ้งไว้เฉยๆ โดยเฉพาะในพื้นที่ต่างจังหวัด มีบ้านถูกทิ้งรกร้างอยู่เป็นจำนวนมาก เนื่องจากคนรุ่นใหม่ละทิ้งบ้านเกิดของตน ไปตั้งรกรากอยู่ในเมืองเพื่อทำงานหรือสร้างครอบครัวใหม่

การจะขายบ้านยิ่งยาก เพราะในชนบทมีความต้องการที่อยู่อาศัยต่ำ หรือถ้าจะเก็บไว้เก็งกำไร ก็อาจขาดทุนได้ เพราะราคาอสังหาฯ ในชนบทของญี่ปุ่นค่อนข้างนิ่ง ส่วนในเมืองราคาอสังหาฯ ก็แพงลิ่ว คนเข้าถึงยาก ส่วนใหญ่จึงนิยมเช่าอะพาร์ตเมนต์อยู่มากกว่า

นอกจากนี้ คนจำนวนไม่น้อยยังหลีกเลี่ยงที่จะรับมรดกบ้านด้วย เพราะไม่อยากจ่ายภาษีบ้านหลังที่ 2 ซึ่งคนญี่ปุ่นต้องเสียภาษีตั้งแต่บ้านหลังแรก ไม่ได้รับการยกเว้นเหมือนประเทศไทย ไหนจะมีค่าใช้จ่ายจิปาถะ ทั้งค่าบำรุงรักษา และต้องจ่ายค่าภาษีมรดกที่สูงมากด้วย

หรือถ้าจะทุบบ้านทิ้งให้เหลือแต่ที่ดินก็คงไม่มีใครอยากทำ เพราะต้องเสียค่ารื้อถอน และยังต้องจ่ายภาษีที่ดินเปล่า หลายคนจึงเลือกที่จะปล่อยบ้านทิ้งร้างไว้

ปัจจุบันในญี่ปุ่น มีบ้านที่ไม่สามารถระบุตัวตนเจ้าของได้ มากถึง 11%

[ ญี่ปุ่น ออกนโยบาย แก้ปัญหาบ้านร้างล้นเมือง ]

ในเดือนเมษายน พ.ศ. 2564 รัฐบาลญี่ปุ่น ปรับปรุงกฎหมายการจดทะเบียนอสังหาริมทรัพย์เพื่อแก้ปัญหาอาคารบ้านเรือนร้าง ผ่านมาตรการปรับเงินเจ้าของทรัพย์สินที่ไม่ได้จดทะเบียนผู้รับมรดก เผื่อไว้ในกรณีเสียชีวิต และยังสามารถโอนทรัพย์สินที่ถูกทิ้งร้างเป็นของรัฐบาลได้ หากมีความจำเป็น

เกียวโตต้องเผชิญปัญหาหนี้สินล้น ขณะเดียวกันก็กำลังประสบปัญหาอัตราประชากรลดลง จำนวนผู้สูงอายุเพิ่มขึ้น ปัจจุบันบ้านร้างในเกียวโตมีมากเป็นหมื่นหลัง คาดว่าในอนาคต จำนวนบ้านว่างจะเพิ่มขึ้นอีกมาก และอาจไปทำลายทัศนียภาพของการเป็นเมืองท่องเที่ยวด้วย

รัฐบาลท้องถิ่นเกียวโต จึงวางแผนจัดเก็บภาษีและค่าปรับต่างๆ เพื่อลดบ้านว่างรกร้างและสร้างรายได้เข้าเมืองได้อีกวิธีหนึ่ง หากรัฐบาลเกียวโตทำสำเร็จ วิธีการนี้อาจกลายเป็นแผนแม่บทสำหรับรัฐบาลท้องถิ่นอื่นๆ ต่อไปได้



เจอภาษีที่ดินเข้าไป ร้องทุกคน รวมทั้งเจ้าสัวในญี่ปุ่น ยังร้องเลย ในเกาหลีใต้ก็มี
อีกทั้งประชาชนเกิดน้อยลง ทำให้ต่างจังหวัดบ้านร้างขึ้น มีแต่คนสูงอายุ

คนอายุน้อยก็ไปขายแรงงานในโตเกียว ในโตเกียวกับปริมณฑลถ้านับประชากรในเมืองกับประชากรแฝง นี้ก็ 40 ล้านคน เกินครึ่งหนึ่งประชากรของประเทศไทย

หลายคนบอกว่า ญี่ปุ่นกระจายอำนาจได้ดี พิมพ์ได้เลยว่า คิดผิด ญี่ปุ่นที่ต่างจังหวัดเจริญได้ เพราะประเทศมีเงินเยอะต่างหาก เลยทำให้เหลือไปต่างจังหวัดได้พัฒนาได้บ้าง กินบุญเก่าในอดีต ต่างจากไทยเงินที่น้อยจะไปพัฒนาอะไรได้ ถ้าโตเกียว เป็นประเทศ จะมีขนาด GDP ใหญ่อันดับที่ 11 ของโลก ซึ่ง โตเกียว เมืองเดียว GDP มากกว่าประเทศไทยทั้งประเทศ และ ใกล้เคียงกับเกาหลีใต้ และเป็นเมืองที่มี GDP สูงที่สุดในโลก ถ้าญี่ปุ่นมีเศรษฐกิจเท่าไทย ต่างจังหวัดญี่ปุ่น ก็จะประมาณไทยเลย

แล้วจะลงกิจการอะไรในญี่ปุ่น ต้องใช้เงินไม่น้อย รวมทั้งภาษี ถ้าเช่าก็เสียค่าเช่าอีก ที่ก็ต้องเสียเยอะ จะลงทุนอะไรพลาดขึ้นมาพัง ชีวิตเปลี่ยนไปทันที ฉะนั้นการที่จะไม่พลาดคือเป็นมนุษย์เงินเดือน แต่ก็ต้องแลกกับสุขภาพจิตกับสุขภาพ ที่ต้องทนสภาวะแวดล้อมเครียดจัด ต่างจากยุโรปที่แก้ปัญหาได้ดีกว่า

นักเศรษฐศาสตร์หน้าไหน ก็แก้ไขปัญหาญี่ปุ่นไม่ได้สักคน ทั้งที่รู้ปัญหาแต่แก้ที่ต้นเหตุไม่ได้สักที ที่ญี่ปุ่นเจอมา 30 ปี ซึ่งเศรษฐกิจญี่ปุ่นเริ่มถอยตอนปี 1991 เป็นต้นมาจนถึงปัจจุบัน ทุกวันนี้ก็แก้ไม่ได้สักที

พอคนไปขายแรงงานในเมืองหลวง ผลที่เกิดคือชนบทว่าง ต่างจังหวัดคนน้อยลง ในขณะที่ประเทศประชากรเกิดน้อยลง คนในเมืองหลวงกลับไปเพิ่มมากขึ้น ซึ่งประเทศเราอนาคตก็จะเจอแบบนี้ไหม ก็เจอแต่คิดว่าอาจจะไม่หนักเท่าญี่ปุ่น เพราะคนไทยบางคนมีอาชีพทำเกษตรกรรม มากกว่าญี่ปุ่น ที่เป็นอุตสาหกรรมหลัก ที่น้อยคนจะไปทำอาชีพนี้ได้ นอกจากมนุษย์เงินเดือน

เปิดรับต่างชาติซะทีดิ มัวแต่เล่นตัว

ให้สัญชาติไปอยู่ถาวร จะรีบควักตังค์ซื้อเลย

อนาคต ภายใน 15-20 ปี ไทยจะเป็นแบบนี้แหละ

ถ้ามีเงินเหลือก็อยากไปซื้อบ้านสักหลังที่ชนบทญี่ปุ่นนะ ผมถ้าไม่อะไรในไทยก็อยากไปอยู่ญี่ปุ่น

ปล.เพื่อนทำงานที่ญี่ปุ่น เงินเดือนถ้าอยู่ไทยก็ไม่ได้ต่างกันด้วยนะ 250,000 เยน ถ้าเทียบเรตเงินไทยก็ 6หมื่นกลางๆ ตอนอยู่ไทยก็ได้ 40,000 กว่าๆแล้ว แต่อยู่ญี่ปุ่นแล้วมีความสุขกว่าก็ว่าไม่ได้แหละ

เป็นมาหลายปีแล้วครับ

เมื่อประมาณ6-7ปีก่อนหมู่บ้านแถวๆที่ผมเคยอยู่(ไม่ไกลจากอาซาฮิคาวะ/ฮอกไกโด) ออกแคมเปญขายบ้านแบบถูกมากๆถ้าจำไม่ผิด10,000เยน)

แต่มีเงื่อนไขว่าต้องซ่อมแซมให้สวยงาม+ย้ายมาอยู่ในพื้นที่แบบถาวร

บ้านที่ร้างส่วนใหญ่มันอยู่บ้านนอกครับ

คนย้ายไปอยู่เมืองใหญ่ๆ กันหมด

พอคนแก่เจ้าของบ้านตาย ลูกหลานไปอยู่เมืองใหญ่ถาวร บ้านก็ร้าง



เมืองไทย ก็เริ่มเป็นแล้วครับ

หมู่บ้านผม ร้างกันหลายหลังแล้ว คนย้ายไปทำงานในเมืองหลวงกันซะเยอะ

นี้ขนาดอำเภอเมือง จังหวัดใหญ่ แล้วนะ

ให้สัญชาติสิ จะย้ายไปอยู่

เหมือนกับซอยในที่บ้านผมเคยอยู่เลย บ้านแต่ละหลังมีแต่คนแก่ แล้วก็ค่อยๆเสียจากไปทีละคนๆ ยิ่งผมย้ายภูมิลำเนาออกมาอีก ตอนนี้ทั้งซอยนับบ้านที่เหลือคนอยู่ได้เลย ชานตัวเมืองมีสิ่งอำนวยความสะดวกทุกอย่างร้านค้า ร้านสะดวกซื้อเปิดแข่งกันเป็นว่าเล่น แต่ผู่อยู่อาศัยค่อยๆหายไปเพราะเป็นจังหวัดที่รายได้จากการทำงานไม่เพียงพอต่อการดำรงชีพครับ จ้างงานถูกมาก ถูกจนคนเริ่มย้ายหนีกันเลยทีเดียว

ปัญหานี้มันต้องผ่อนคลายข้อกฏหมาย แต่กลับบีบเจ้าของทรัพย์สินโดยการปรับถ้าไม่จดทะเบียนระบุผู้รับมรดก อะไรที่มันตึงเกินไปมันก็ต้องผ่อน

ไทยเราจะทำอะไรก็เอากลางๆ ไว้ละกัน ไม่ใช่การเก็บภาษีบ้านและที่ดินมันไม่ดี แต่ถ้าอนาคตจะเก็บมากขึ้นในเรตโหดๆ เจ้าสัวมันไม่เดือดร้อนหรอก ชนชั้นกลางชนชั้นรากหญ้าที่มีมรดกที่ดิน ลูกหลานจะไม่กล้ารับมรดกหรอก มีที่ดิน มีบ้าน แต่ไม่มีตังค์จ่ายภาษี ให้ทำไง ก็ไม่รับแม่งเลย ไม่ต้องมีลูก หรือมีลูกคนเดียวพอ

รับคนไทยไปอยู่ทำงานนั่นแทนมั้ยละ คนพร้อมไปเพียบ